Każdy wie, że koralowce to podstawa raf koralowych, te zaś istnieją wyłącznie w ciepłych morzach. Toteż większość ludzi nie przypuszcza, że w zimnych morzach również żyją koralowce. Na przykład w Bałtyku, gdzie w niezbyt głębokich wodach osiedla się na dnie piórówka świecąca. Zwierzę to nie dosyć, że w ogóle nie wygląda jak zwierzę, tylko jak szczotka do mycia butelek, to jeszcze potrafi zaświecić albo… zniknąć!
ANIMAL ID
PIÓRÓWKA ŚWIECĄCA
łac. Pennatula phosphorea, ang. Common sea pen
- pozycja systematyczna: królestwo: zwierzęta; typ: parzydełkowce; gromada: koralowce; klad: koralowce ośmiopromienne; rząd: piórówkowce; rodzina: piórówkowate; rodzaj: piórówka; gatunek: piórówka świecąca;
- występowanie: Morze Bałtyckie, Morze Północne, rzadziej Morze Śródziemne i pn Atlantyk;
- cechy: występuje tylko w postaci polipa, tworzy kolonie barwy różowoczerwonej, przypominające kształtem i wielkością gęsie pióro;
- ciekawostki: potrafi zmieniać wielkość ciała pompując się wodą lub ją wypuszczając, emituje światło powstałe w drodze bioluminescencji, jest zwierzęciem półosiadłym.
Piórówka świecąca została opisana już w 1758 roku przez Karola Linneusza. Jest to jedyny gatunek koralowca ośmiopromiennego żyjący w Bałtyku, głównie przy duńskim wybrzeżu. Spotykany jest on również w Morzu Północnym, Morzu Śródziemnym i w północnej części Atlantyku. Zasiedla płytsze wody na głębokości od 10 do 100 m.
Jak inne piórówki, także ten gatunek tworzy kolonie w kształcie pióra (albo - jak twierdzą niektórzy - szczotki do butelek), składające się z tysięcy polipów. Polipy wytwarzają wapienny szkielet wewnętrzny w postaci odrębnych, krwistoczerwonych płytek (sklerytów). Takie "piórko" ma różowoczerwony kolor i osiąga średnio 20 i maksymalnie 40 cm wysokości. Co ciekawe, oś pióra jest polipem, który osiągnął wielkie rozmiary i utracił ramiona. Jest to najstarszy w kolonii polip-założyciel nazywanym pniem. Pień tkwi w dnie morza, wykorzystując swą bulwiastą stopę do zakotwiczenia się w piasku. Wystają z niego na boki tzw. promienie - polipy potomne. Pozostałe, drobne polipy znajdujące się na promieniach różnią się od siebie budową i funkcją. Posiadające po 8 ramion gastrozooidy (autozooidy) polują i odżywiają kolonię, zaś pozbawione ramion syfonozooidy zapewniają jej odpowiedni przepływ wody, ważny dla wymiany gazowej, wydalania i rozmnażania płciowego, ale także dla aktywności autozooidów.
Piórówka rozmnaża się płciowo i jest rozdzielnopłciowa - tzn. jedne polipy są osobnikami żeńskimi, inne – męskimi. Komórki jajowe i plemniki uwalniane są masowo do wody, gdzie dochodzi do zapłodnienia. Z zapłodnionych jaj wylęgają się larwy, które po kilku dniach unoszenia się w toni opadają na dno i stają się polipami-założycielami nowych kolonii.
Nasz bałtycki koralowiec wiedzie nocny tryb życia. W ciągu dnia kolonia przybiera postać skurczoną (do kilku cm) i jest nieaktywna. Nocą pompuje się wodą do maksymalnych rozmiarów, wypycha na zewnątrz gastrozooidy i... zaczynają się łowy. Kolonia może się także skurczyć w obronie przed zagrożeniem. Zaobserwowano nawet zachowanie obronne piórówki polegające na jej... zniknięciu! Kolonia zwija się bowiem w rurkę i chowa w piasku. Głównym wrogiem naturalnym piórówki jest znana ryba sola, flądrokształtny smakosz żyjących na dnie morza bezkręgowców. Naukowcy z odkryli w ciele piórówki substancje działające na solę narkotycznie i anorektycznie, czyli zniechęcające rybę do posiłku.
Z uwagi na zdolność przemieszczania się kolonii tryb życia piórówki określany jest jako półosiadły. Co to oznacza? Kolonia jest zatknięta luźno w morskim dnie, lecz od czasu do czasu oddaje się wędrówce, pełzając po podłożu w pozycji "leżącej". Zdolność pełzania jest nietypowa dla koralowców ośmiopromiennych.
Inną niezwykłą właściwością tego gatunku jest świecenie. W ciele polipów piórówki żyją bakterie symbiotyczne zdolne do bioluminescencji - emisji światła, powstającego w wyniku reakcji biochemicznej katalizowanej przez specyficzny enzym, lucyferazę. Polipy są połączone ze sobą czymś w rodzaju sieci nerwowej, dzięki której przekazują sobie bodźce, między innymi związane ze świeceniem. Dlatego kolonia w odpowiedzi na czynnik stymulujący błyska niebiesko-zielonymi światełkami, rozchodzącymi się w kierunku zakończeń promieni. Jaką rolę odgrywa w życiu piórówki bioluminescencja? Jakie czynniki ją wyzwalają? Świecenie jest zazwyczaj odpowiedzią na „przeszkadzanie” (czyli kręcenie się w pobliżu) albo dotknięcie, intencjonalne bądź przypadkowe. Naukowcy wykazali, że im więcej zaczepek dotykowych, tym silniej świecą piórówki. Wskazuje to na funkcję obronną świecenia, które ma agresora zaskoczyć, zdezorientować i odstraszyć, a przy okazji zaalarmować sąsiadów. Gdyby to nie pomogło, dyżurne polipy obronne użyją parzydełek. Niewykluczone, że błyski światła mogą też nęcić drobne żyjątka należące do zooplanktonu, który jest podstawą diety piórówki.
Na koniec ustalmy jeszcze, co tu jest zwierzęciem: pojedynczy polip czy cała kolonia? Zdaniem zoologów - kolonia. A pojedynczy polip jest tylko osobnikiem.
Nasz bałtycki koralowiec wiedzie nocny tryb życia. W ciągu dnia kolonia przybiera postać skurczoną (do kilku cm) i jest nieaktywna. Nocą pompuje się wodą do maksymalnych rozmiarów, wypycha na zewnątrz gastrozooidy i... zaczynają się łowy. Kolonia może się także skurczyć w obronie przed zagrożeniem. Zaobserwowano nawet zachowanie obronne piórówki polegające na jej... zniknięciu! Kolonia zwija się bowiem w rurkę i chowa w piasku. Głównym wrogiem naturalnym piórówki jest znana ryba sola, flądrokształtny smakosz żyjących na dnie morza bezkręgowców. Naukowcy z odkryli w ciele piórówki substancje działające na solę narkotycznie i anorektycznie, czyli zniechęcające rybę do posiłku.
Z uwagi na zdolność przemieszczania się kolonii tryb życia piórówki określany jest jako półosiadły. Co to oznacza? Kolonia jest zatknięta luźno w morskim dnie, lecz od czasu do czasu oddaje się wędrówce, pełzając po podłożu w pozycji "leżącej". Zdolność pełzania jest nietypowa dla koralowców ośmiopromiennych.
Inną niezwykłą właściwością tego gatunku jest świecenie. W ciele polipów piórówki żyją bakterie symbiotyczne zdolne do bioluminescencji - emisji światła, powstającego w wyniku reakcji biochemicznej katalizowanej przez specyficzny enzym, lucyferazę. Polipy są połączone ze sobą czymś w rodzaju sieci nerwowej, dzięki której przekazują sobie bodźce, między innymi związane ze świeceniem. Dlatego kolonia w odpowiedzi na czynnik stymulujący błyska niebiesko-zielonymi światełkami, rozchodzącymi się w kierunku zakończeń promieni. Jaką rolę odgrywa w życiu piórówki bioluminescencja? Jakie czynniki ją wyzwalają? Świecenie jest zazwyczaj odpowiedzią na „przeszkadzanie” (czyli kręcenie się w pobliżu) albo dotknięcie, intencjonalne bądź przypadkowe. Naukowcy wykazali, że im więcej zaczepek dotykowych, tym silniej świecą piórówki. Wskazuje to na funkcję obronną świecenia, które ma agresora zaskoczyć, zdezorientować i odstraszyć, a przy okazji zaalarmować sąsiadów. Gdyby to nie pomogło, dyżurne polipy obronne użyją parzydełek. Niewykluczone, że błyski światła mogą też nęcić drobne żyjątka należące do zooplanktonu, który jest podstawą diety piórówki.
Na koniec ustalmy jeszcze, co tu jest zwierzęciem: pojedynczy polip czy cała kolonia? Zdaniem zoologów - kolonia. A pojedynczy polip jest tylko osobnikiem.
© Agata A. Konopińska
ŹRÓDŁA: (1) http://www.european-marine-life.org;
(2) http://www.marlin.ac.uk;
(3) https://link.springer.com/article/10.1007/s00227-008-1028-6
(4) http://www.asnailsodyssey.com
(5) R.L.Shimek (2013) To Pen a Tale of Pens: http://ibis.geog.ubc.ca/biodiversity/efauna/documents/ToPenATaleOfPens.pdf
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Myślenie nie boli. Nieprzemyślane komentarze mogą :)